Tư duy phản biện mang tính chất phản ánh một vấn đề đúng hoặc sai nhằm chất vấn các giả định hay giả thiết được đưa ra để khẳng định ý kiến của bản thân. Hiện nay, vẫn chưa có định nghĩa chung hay thống nhất nào về tư duy phản biện, nhưng phần lớn được hiểu theo số đông là nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sự rõ ràng và khả năng lập luận.
Tư duy phản biện là gì?
Tư duy phản biện hay còn gọi là tư duy phân tích, một kỹ năng cần thiết của con người. Được áp dụng vào cuộc sống hằng ngày, trong giao tiếp, đàm phán và phân tích vấn đề, mang tính chất phản ánh có lý lẽ về việc tin vào điều gì hoặc làm điều gì.
Tư duy phản biện có nguồn gốc từ phương Tây, có thể dễ dàng tìm thấy trong các cuốn sách như trong kinh phật, chủ yếu là kinh Vệ đà và A-tỳ-đạt-ma, hoặc trong truyền thống Socart của Hy Lạp là những chất vấn nhằm mục đích tìm kiếm sự thật. Những cá nhân có khả năng tư duy phân tích cao thường có quan điểm cá nhân nổi trội, có chính kiến và được đánh giá cao giữa một tập thể.
Được dùng để đánh giá tại một lý lẽ, một vấn đề có sự rõ ràng và nhất quán về logic hay không. Tư duy phản biện trong bộ khung triết học này đã được triết gia người Đức đưa vào áp dụng trong thập kỷ 1970 và được nhiều người tìm kiếm học hỏi.
Tư duy phản biện là chìa khóa giúp bạn thành công, người có tư duy phân tích tốt sẽ có sự nhận thức mọi mặt về vấn đề. Bạn cần phải đánh giá mọi vấn đề trên phương diện khác nhau để đưa ra những lý lẽ hợp lý, sẽ là thành tố quan trọng giúp bạn làm tốt mọi vấn đề trong mọi lĩnh vực.
Tư duy phản biện rất quan trọng trong đời sống
Tư duy phản biện có vai trò lớn trong đời sống xã hội, được áp dụng trong tất cả lĩnh vực. Đây là một kỹ năng cần thiết phải tốn rất nhiều thời gian để luyện tập, do đó hãy rèn luyện cho mình kỹ năng này sớm nhất sẽ giúp ích rất nhiều cho cuộc sống của bạn. Trong định hướng tri thức ngày nay, lợi thế nằm ở những người có suy nghĩ đúng đắn, có chính kiến và không ngừng nâng cao kiến thức của mình.
Việc bạn tư duy nhanh hay chậm sẽ ảnh hưởng đến quá trình phát triển và hoàn thiện bản thân. Muốn phản biện được bạn cần có khả năng phân tích mọi vấn đề chuyên sâu, nhìn nhận, lắng nghe để đưa ra quyết định tốt nhất. Trong cuộc sống hằng ngày chúng ta có thể nhận thấy tư duy phản biện là một hoạt động diễn ra thường xuyên ở mọi lĩnh vực.
Đó là biểu hiện cho sự tiến bộ, tìm ra được sự đúng đắn, bảo vệ chính kiến của mình, đó cũng là một nhu cầu trong đời sống, Loại bỏ những cái sai trái chưa hợp lý, nói lên những điều phù hợp với chuẩn mực đạo đức, đó là thước đo cho sự dân chủ thực sự. Trong hoạt động dạy học, tư duy trở nên dân chủ hơn, tác động nhiều hơn đến chiều sâu học tập. Phát triển tư duy này và khuyến khích mọi người học tư duy sẽ hình thành những lý lẽ và quan điểm trong não bộ.
Cách nhận biết người có tư duy phản biện
Kỹ năng tư duy này chính là nền tảng của giáo dục cũng như kĩ năng sống quan trọng. Người có khả năng tư duy, não bộ của họ sẽ nhạy bén trong mọi vấn đề, khả năng phân tích và giải quyết vấn đề. Họ có những lý lẽ chắc chắn và lập luận một cách sắc bén để khẳng định ý kiến cá nhân hoặc giải quyết một vấn đề nào đó liên quan đến tranh luận.
Sẵn sàng giao tiếp với người không cùng quan điểm
Người có tư duy phản biện sẽ có kĩ năng sống và nhiều kiến thức đời sống xã hội. Họ có tư duy của người lãnh đạo, sẵn sàng làm việc giao tiếp với những người không cùng quan điểm, họ không sợ nói lên quan điểm cá nhân của mình để tranh luận làm rõ ràng nguồn gốc của vấn đề. Vì vậy, với những người không cùng quan điểm họ sẵn sàng phản biện tích cực.
Thích đặt câu hỏi với mọi vấn đề
Người có tư duy này thường rất thích đặt vấn đề và khai thác chiều sâu. Họ thích khám phá và tìm tòi mọi thông tin, kiến thức cho mình, việc này cần thiết để biết được gốc rễ của mọi vấn đề để giải quyết dễ dàng hơn. Nếu bạn là người có tư duy này, bạn nên tập trung cho những câu hỏi cần thiết như : trình tự các bước làm như thế nào, nếu sai sót thì sẽ xảy ra vấn đề gì….
Thích thu thập thông tin đa nhiều
Người có tư duy này sẽ không thích lắng nghe từ một phía, họ thích thu thập thông tin, lắng nghe ý kiến đóng góp từ nhiều phía để lọc ra những thông tin hữu ích cho mình. Lắng nghe người khác cũng là đang lắng nghe bản thân mình, đây là đức tính tốt của người có tư duy phân tích.
Học hỏi để biết thêm những điều mới mẻ
Những điều mới lạ sẽ có sức hút đối với những người có tư duy, họ không ngừng học hỏi đọc thêm nhiều kiến thức để phát triển bản thân mình. Với họ đó là niềm đam mê, có sức hút nên bản thân họ không cảm thấy mệt mỏi khi phải tiếp nhận nhiều thông tin kiến thức. Vậy nên họ không ngừng học hỏi để nâng cao bản thân, có thêm nhiều kiến thức tư duy.
Nhận ra mọi lỗi sai của bản thân, tập trung giải quyết vấn đề
Những người có tư duy phản biện sẽ không bao giờ đổ lỗi cho người khác, họ luôn nhìn nhận được lỗi sai của mình nằm ở đâu để tập trung giải quyết vấn đề đó. Họ có tinh thần trách nhiệm khá cao, không muốn để người khác nhắc nhở hay than phiền về bản thân. Họ luôn linh hoạt trong việc xoay chuyển mọi tình huống, mọi vấn đề theo chiều hướng tốt.
Lợi ích của những người biết tư duy phản biện
Tư duy phản biện mang đến nhiều lợi ích, sẽ là chìa khóa giúp bạn thành công. Người sở hữu tư duy thường có khả năng đánh giá vấn đề tốt, nhìn ra được điểm mạnh điểm yếu của vấn đề, để đưa ra lựa chọn đúng nhất. Họ thường đưa ra quan điểm, lý lẽ thuyết phục một cách sắc bén và đa chiều. Người có tư duy phản biện luôn giữ vững ý kiến cá nhân, không dễ dàng bị lay động, không dễ bị đánh lừa bởi người khác.
Trong công việc tư duy phản biện có vai trò quan trọng, đây sẽ là một yếu tố giúp bạn có được sự tin tưởng tín nhiệm hay không. Nhà tuyển dụng luôn muốn tìm kiếm những ứng viên năng động, có tư duy phân tích, giải quyết vấn đề một cách nhạy bén bởi đây là một người tiềm năng sinh ra để làm lãnh đạo tài giỏi. Những người có tư duy phản biện sẽ có nhiều lựa chọn trong các lĩnh vực.
Không dừng lại ở đó, tư duy phản biện còn là chìa khóa giúp bạn học tập tốt, làm việc nhóm tốt hơn. Trong quá trình làm việc nhóm, người có tư duy nhanh sẽ nhìn nhận vấn đề nhanh, đưa ra các quyết định của tập thể đúng hướng và không bị tác động, ảnh hưởng bởi cảm tính.
Mặt trái của tư duy phản biện
Tư duy này được hiểu theo 2 hướng: tư duy tích cực và tư duy tiêu cực. Người có tư duy tích cực, cuộc sống sẽ dễ dàng hơn, thuận lợi trong nhiều lĩnh vực đời sống và khoa học. Ngược lại những người có tư duy tiêu cực, mọi vấn đề sẽ theo chiều hướng xấu đi, áp lực về mặt tâm lý.
Những người tự cho mình là có tư duy phản biện, nhưng lại không nhìn nhận vấn đề theo hướng tích cực thì sẽ đày đọa bản thân mình hơn, nhìn đâu cũng thấy toàn điều tiêu cự : ganh tị, nói xấu, xúc phạm người khác. Những cảm xúc này sẽ tiêu khiển bản thân, không chịu lắng nghe, thấu hiểu những người xung quanh.
Những người không có tư duy sẽ không có khả năng vận động độc lập. Không nên nhầm lẫn giữa tư duy với việc thích tranh cãi người khác hay chỉ trích người khác. Mặc dù tư duy có thể dùng để nói lên những thiếu sót hay cách làm sai lầm, nhưng không có nghĩa sẽ chỉ trích hay tranh cãi với người khác để lấy phần đúng về mình. Ở đây sẽ tập trung vào phối hợp với nhau đề giải quyết có tính xây dựng tổ chức hơn
Rèn luyện tư duy phản biện như thế nào?
Để có một tư duy tốt bạn cần phải học hỏi, tìm tòi nhiều kiến thức, đa dạng các lĩnh vực. Tự nhận thức được việc làm của mình là đúng hay sai để đánh giá một cách trung thực, đây là điều quan trọng để trở thành một người có tư duy tốt. Nếu bạn đang có những suy nghĩ sai lệch về kết quả đó bạn sẽ không nhìn nhận ra khuyết điểm của mình.
Học cách lập luận lý lẽ tốt, có chiều sâu dễ dàng thuyết phục được người đối diện. Nêu lên quan điểm cá nhân và giữ vững quan điểm đó, dù ai nói gì cũng không dễ bị lay động. Nếu bạn bị ảnh hưởng bởi cảm xúc, kinh nghiệm hoặc lời nói của người khác thì hãy cân nhắc việc dùng tư duy. Tư duy này cũng cần phải thu thập thông tin và đức tin của mọi người chứ không thể tự nhiên mà có.
Chỉ hiểu về nguyên tắc lập và biết phân biệt những cái đúng sai thôi chưa đủ. Bạn cần phải có khả năng sáng tạo ấn tượng, phát huy những ý tưởng sáng tạo và cách thức làm việc mới để công việc trở nên hiệu quả. Khi gặp vấn đề phải nhanh nhẹn, nhạy bén giải quyết vấn đề, truyền đạt khéo léo những ý kiến sáng tạo mà mình đưa ra.
Kết luận
Tư duy phản biện là chìa khóa thành công sớm nhất mà bạn cần rèn luyện khi còn trẻ, giúp chúng ta nâng cao chất lượng suy nghĩ qua đó là nâng cao chất lượng đời sống. Giao tiếp thành công cũng là nhờ phần lớn vào khả năng tư duy, cá nhân có lý lẽ, quan điểm rõ ràng sẽ thuyết phục được người khác về ý kiến của mình. Hy vọng bài viết trên đây sẽ giúp bạn học được cách tư duy và giúp bạn thành công hơn.
